Teraz daje wam takie jakby "baletowe ABC". Jak będziecie chcieli się dowiedzieć czegoś o różncyh rzeczach, sądze, że to się wam przyda. Miłego czytania :P
adagio -
1. taniec o charakterze lirycznym,
np. duet z wykorzystaniem trzymań i podnoszeń,
2. część składowa
pas de
deux,
grand pas,
pas d’action, utrzymana w wolnym
tempie,
3. część ćwiczeń baletowych przy drążku, na środku sali z
wykorzystaniem różnych form
reveles i
developpes.
allegro -
1. część lekcji tańca składająca się
ze skoków,
2. taniec z dużą liczbą skoków i techniki palcowej (na
pointach) – większość
entrées, wariacji, również
cody i
ansamble.
allongé -
1. poza w tańcu klasycznym (rodzaj
arabeski),
2. układ rąk – wydłużony, w odróżnieniu od
arrondi
(zaokrąglonego),
3. ruch polegający na wyprostowaniu zamkniętej pozy rąk.
aplomb -
1. swobodny, pewny sposób wykonania
pas,
2. umiejętność zachowania równowagi wszystkich części ciała,
faire des aplombes oznacza pozostawanie w równowadze na półpalcach przez
kilka taktów (XVIII), od pierwszej ćwierci XIX wieku wykonywane na palcach w
celu przydania pozie zwiewności.
arabesque - jedna z póz tańca klasycznego
charakteryzująca się wyciągniętą w tył nogą z wyprostowanym kolanem. A. wykonuje
się na wyprostowanej nodze, w
plié, na półpalcach, w skoku, z obrotem i
piruetami. Możliwych jest wiele rodzajów a. w zależności od układu rąk, głowy,
itp.
arrondi - oznaczenie zaokrąglonej pozy rąk (od
ramienia do palców) w odróżnieniu od
allongé.
assemblé - mały skok z dwóch nóg na dwie,
początkową i końcowa pozycją jest pozycja V. Podczas a. jedna noga wędruje
palcami po ziemi do pozycji II, druga zostaje zatrzymana w
plié. Tą nogą
należy odepchnąć się od podłogi, wyprostować obie nogi, złączyć je i wylądować w
V pozycji.
Pas a. jest wykonywane z nogą wyrzucaną na 45
o i
90
o, w przód, tył i bok.
attitude - jedna z głównych póz tańca
klasycznego, jej cechą charakterystyczną jest zgięte kolano nogi wyciągniętej do
tyłu. W pozie tej główna linia powstaje z nogi opornej, korpusu i rąk w II i III
pozycji (jedna w bok, druga w górze).
balanse - ruch, w którym przy przestępowaniu z
nogi na nogę występuje
demi plie (przysiad na dwóch lub jednej nodze,
ugięcie kolan bez odrywania pięt od podłogi) i podnoszenie się na pół palce,
wprowadzane skłonami tułowia, co daje wrażenie miarowego kołysania.
baletmistrz - termin ten w różnych czasach
określał inną osobę – pod pojęciem tym kryć się mógł zarówno kierownik zespołu
baletowego, nauczyciel tańca (pedagog baletu), jak i choreograf. Generalnie
mianem
baletmistrza przyjęło się nazywać nauczyciela, który pracuje z
tancerzami często zarówno podczas codziennych ćwiczeń (na codzienną lekcję do
znanych
baletmistrzów chodziły największe sławy), jak i nad nowymi rolami
i bieżącym repertuarem. To nie tylko pedagog, ale osoba kształtująca i
odpowiadająca za techniczno-artystyczny poziom zespołu baletowego. Często
popełnianym błędem jest używanie słowa
baletmistrz wymiennie ze słowem
tancerz lub
solista baletu –
baletmistrzami zwykle bywają
emerytowani tancerze.
ballon - główny składnik
elewacji, w XIX
w. zdolność, dar elastyczności odbicia od podłogi przed wysokim skokiem, w XX w.
umiejętność zatrzymania się w powietrzu w czasie skoku, zachowując pozę.
ballonné - skok na jednej nodze z ruchem za nogą
pracującą, która po wyciągnięciu się w czasie skoku, powraca w położenie
sur
le cou de pied (położenie wyciągniętej stopy nogi pracującej na kostce nogi
oporowej – z tyłu lub przodu) w momencie opuszczania nogi oporowej.
ballotté - skok w przód lub tył, w czasie którego
wyciągnięte nogi znajdują się w V pozycji. Potem jedną nogę podnosi się przez
sur le cou de pied i wyciąga zgodnie z kierunkiem skoku, drugą opuszcza
się na ziemię w
demi plie, tułów odgina się od podniesionej nogi.
battements - grupa ruchów nogi pracującej.
Istnieją różnorodne formy b. od najprostszych (
b. tendus) do złożonych
(
b. divise en quarts). Każde pas zawiera element b. dlatego wśród ćwiczeń
baletowych zajmuje ono czołowe miejsce.
batteries - ruchy nóg podczas skoku, uderzenia
jedną nogą o drugą w powietrzu. Podczas b. nogi krzyżują się w V pozycji.
battu -
pas battu to każde
pas
ozdobione
batteries – uderzeniem lub uderzeniami łydki o łydkę.
bourrée -
pas de bourrée – miękkie, ostre
lub łączne kroki, wykonywane z przemianą nogi lub bez, we wszystkich kierunkach,
również z obrotem. Podstawową formą jest
p. de b. simple – krzyżowe
przestępowanie z nogi na nogę (np. w wariacji w
Rajmondzie Głazunowa). W
czasie przestępowania wolna noga wyraziście podnosi się
sur le cou de
pied.
cabriole - termin zaczerpnięty z terminologii
jeździeckiej, nazwa
capriole oznaczała skok konia z silnym wyrzuceniem
nóg. C. to jedna z najtrudniejszych form skoku. Jedna noga zostaje wyrzucona w
górę (w przód lub tył – w pozie
arabesque), druga “dogania” ją w
powietrzu i uderza łydką o łydkę nogi wyrzuconej, tułów zostaje mocno odchylony
w kierunku przeciwnym do kierunku wyrzucenia nóg. Podczas wykonywania c.
powstaje złudzenie zatrzymania tancerza w powietrzu w pozie niemal poziomej,
mężczyźni wykonują c. z dwoma uderzeniami, wybitnie uzdolnieni, silni mistrzowie
– z większą ilością uderzeń.
chaînes - ciąg obrotów na palcach lub pół palcach
dwóch nogach, podczas których lewa noga kończąc obrót staje na miejscu prawej.
Nogi powinny być trzymane jak najbliżej siebie, nie “rozjeżdżanie się” podczas
c. jest koniecznym warunkiem dobrego wykonania. Rozpędu do wykonania
tours c. nabiera się wyrzucając jedną rękę w przód, później obie ręce
trzyma się blisko tułowia złączone. Agrypina Waganowa porównuje c. do pędzącego
łańcucha małych kółek kreślonego najczęściej po przekątnej sceny. C. bywa często
elementem kończącym wariację np. po rzędzie piruetów lub
jetés, oraz
elementem łączącym te ewolucje w trakcje wariacji.
changements de pieds - z franc. dosłowne: zamiana
stóp. Jest to grupa skoków, podczas których w powietrzu następuje zamiana nóg –
jeśli przy początkowym
plié (ugięciu kolan przed wyskokiem) prawa noga
była w przodzie, przy lądowaniu w przodzie będzie noga lewa. Bardziej
skomplikowane rodzaje ch. de p. zakładają wielokrotna zamianę (skrzyżowanie) nóg
w powietrzu. Do ch. de p. należą m.in.
echappes i
entrechats.
chassé -
1. skok, przy wykonaniu którego jedna
noga jakby “dogania” drugą, łączy się z nią w V pozycji w najwyższym punkcie
skoku. Może być samodzielnym ruchem lub być wykonywane jako
pas łączące
między wielkimi skokami,
2. w tańcu baletowym
pas ch. wykonuje się z
minimalnym “parterowym” skokiem lub bez skoku ze ślizgiem po podłodze.
coda -
1. końcowa część różnych form
tanecznych przede wszystkim o charakterze popisowym następująca po
wariacjach,
2. finał aktu z udziałem wszystkich występujących postaci,
corps de ballet, najczęściej wspólny taniec.
corps de ballet - z franc. dosłownie: ciało
baletowe. C. de b. to inaczej zespół tancerek i tancerzy, którzy wykonują zwykle
tańce zespołowe w dużych grup. Żeńskie i męskie c. de b. to niezastąpione piękne
tło dla solistów, a także zbiorowy bohater dużych widowisk baletowych. W
baletach klasycznych c. de. b. występuje zwykle jako zespół zunifikowanych,
jednakowych postaci, które wyobrażają jakąś zbiorowość, a głównym elementem,
którym oddziałuje na widza jest jednolitość i perfekcja tego samego ruchu
wykonywanego w jednym czasie. W zespołach baletowych z reguły liczniejsze bywa
żeńskie c. de b., ponieważ w klasycznych spektaklach baletowych to ono ma więcej
do tańczenia, jest też częściej wykorzystywane jako tańcząca “masa” np.
łabędzie, wilidy, duchy, śnieżynki itp.
coupé - maleńki, pośredni ruch służący jako
przygotowanie do rozpoczęcia innego pas,
np. przejście z nogi na nogę z
plié przez
sur le cou-de-pied.
couru -
pas couru - pomocniczy ruch,
taneczny bieg, wykorzystywany dla połączenia części tańca, np. rozbieg przed
skokiem.
croisé - jedna z głównych póz tańca klasycznego,
w której linie krzyżują się. Powstaje przez obrócenie korpusu na 1/8 okręgu z V
pozycji
en face (frontalnie w stosunku do widowni) w kierunku
en
dedan.
danseur de caractere - w tradycji baletowej
pewnym typom postaci przypisywane były określone cechy wyglądu zewnętrznego.
Role amantów tańczyć mogli generalnie tancerze w miarę wysocy, smukli,
proporcjonalnie zbudowani, najlepiej o regularnych rysach twarzy (
danseur
noble). Inni, tzn. nieposiadający takich warunków, za to odznaczający się
wyrazistym aktorstwem, grą i umiejętnością budowania charakterystycznych
(komicznych lub tzw. złych) postaci, zwani byli tancerzami charakterystycznymi
(d. de c.). Oczywiście i dawniej, i szczególnie dziś, nie tylko warunki
zewnętrzne wyznaczają, kto jest tancerzem charakterystycznym czy pół
charakterystycznym, pół klasycznym (demi klasycznym), ale predyspozycje
artystyczne – technika, wyraz, osobowość. We współczesnym balecie kryteria te są
nieostre, ale w trakcie kariery tancerza łatwo zaobserwować, w jakim
emplois wypada najlepiej, w związku z czym, jaki typ reprezentuje.
danseur noble - w historii tańca były okresy,
kiedy pewne cechy anatomiczne przyporządkowano do określonego
emploi
tancerzy, tworząc wyidealizowany ich wzorzec. Wysoki wzrost, smukły tułów,
długie nogi – to
danseur noble, od którego często nie wymagano wybitnie
wyrazistej gry aktorskiej, który za to musiał prezentować świetne umiejętności
techniczne (główny amant ma zawsze najtrudniejszą partię) oraz przekonująco
wypadać w rolach książąt i innych baletowych kawalerów. Historia baletu notuje
jednak wielu świetnych tancerzy, którzy nie posiadając idealnych warunków, mieli
za to wyjątkowy talent i osobowość, dzięki którym zasłynęli jako odtwórcy
głównych ról w całej literaturze baletowej.
dégagé - przeprowadzenie stopy nogi pracującej
przez powietrze np. do II pozycji, jakby “wyjęcie” stopy z V lub IV pozycji nie
drogą
battements.
demi - oznacza wykonanie
pas w połowie,
np.
d. plié – półprzysiad,
d. pointe – pół palce,
d. rond –
pół okręgu.
demi-plié revelé - termin łączący dwa ruchy w
nierozerwalną całość – półprzysiad i następnie powstanie na pół palce i palce,
np. przed piruetem.
développé - rodzaj
battements. Noga
pracująca z V pozycji zgięta w kolanie sunie noskiem po drugiej nodze, dosięga
kolana i zostaje wyciągnięta w przód, w bok lub w tył. Osiągnąwszy maksymalną
wysokość zostaje opuszczona do V pozycji. Istnieją różne złożone formy d., np.
d. passé,
d. ballotté,
d. tombé.
double - termin wskazujący na podwójne
(dwukrotne) wykonanie
pas.
drążek - (franc.
la barre)
1. drewniana
bariera przytwierdzona do ściany sali baletowej, której trzymają się uczniowie
lub tancerze podczas pierwszych ćwiczeń. D. zastępuje rękę partnera, służy jako
pomoc przy początkowych ćwiczeniach rozgrzewających oraz do złapania równowagi i
ustawienia korpusu,
2. “drążkiem” bywa określana przez tancerzy pierwsza
część codziennej lekcji baletowej, druga odbywająca się już bez jego pomocy to
ćwiczenia na środku sali czyli “środek”.
ecarté - poza tańca klasycznego, w której ciało
tancerza rozciągnięte jest po przekątnej, noga podniesiona jest w bok (
á la
seconde), tułów odgięty od podniesionej nogi, ręka odpowiadająca
podniesionej nodze znajduje się w III pozycji, druga ręka jest w II pozycji,
głowa odwrócona jest w stronę nogi podniesionej (e. w przód) lub od niej (e. w
tył).
echappé - ruch składający się z dwóch skoków, w
czasie których nogi przechodzą z zamkniętej pozycji (I lub V) w otwartą (II lub
IV) i znów w zamkniętą. Wykonuje się z małym (
petit) lub dużym
(
grand) skokiem i ze zderzeniem nóg (
battu). Podobnie wykonuje się
e. na palcach.
enchaînement - rząd kombinowanych ruchów i póz
tanecznych tworzący frazę taneczną.
en dedans -
1. zamknięty układ nóg – stopy
(palce) i kolana złączone,
2. skierowanie ruchu nogi pracującej do tyłu, w
bok lub do przodu tzn. do wewnątrz, ku nodze oporowej,
3. obrót (piruet)
skierowany ku nodze oporowej.
en dehors -
1. główny układ nóg przyjęty w
balecie klasycznym (wykręcenie, rozwarcie),
2. skierowanie ruchu nogi
pracującej w przód, w tył lub w bok od nogi oporowej,
3. obrót wykonywany od
nogi oporowej na zewnątrz.
en face - frontalne położenie figury wykonawcy w
stosunku do widowni.
effaceé - jedna z głównych póz tańca klasycznego,
charakteryzuje się otwartym, “rozłożonym” układem ciała, powstaje przez obrót
tułowia na 1/8 koła z V pozycji
en face w kierunku
en dehors.
en l’air - oznaczenie
pas wykonywanego w
powietrzu w odróżnieniu od ruchów wykonywanych
par terre – na ziemi.
en tourant - oznacza wykonanie obrotu podczas
wykonywania
pas.
entrechat - poziomy skok z dwu nóg, w trakcie
którego nogi są kilka razy rozdzielane i szybko krzyżowane. W czasie krzyżowania
nogi powinny być mocno wyprostowane. W zależności od ilości ruchów mogą
występować:
e. trois, quatre, cinq, six.
entrée -
1. początkowo wszystkie części baletu
klasycznego (wejścia),
2. sposób podziału spektakli na części np. na 3
e.
3. fragment baletu służący ekspozycji bohaterki, bohatera, zespołu.
epaulement - określone położenie tancerza, przy
którym figura ustawiona jest jakby wpół obrotu do widza, głowa odwrócona do
ramienia wyciągniętego wprzód.
E. croise,
e. efface są wyjściowymi
pozami przy tworzeniu głównych póz tańca klasycznego, a także większości
tanecznych
pas.
exercice - pierwsza część lekcji tańca
klasycznego – ćwiczenia przy drążku i na środku sali.
failli - skok z dwóch nóg na jedną, przy
lądowaniu wolna noga płynnie przechodzi z I do IV pozycji i na nią zostaje
przeniesiony ciężar ciała. Bywa wstępem do dużych skoków np.
grand pas
jeté.
flic-flac - ćwiczenie wyrabiające giętkość i
zwrotność. Noga pracująca, początkowo wyciągnięta w bok, w przód lub w tył,
zginana jest w kolanie, lekko dotyka stopą tyłu nogi oporowej, przechodzi w II
pozycję, potem tak samo dotyka przodu nogi oporowej i znów odchyla się w bok,
przód lub tył. Wykonywane
en face i z obrotem.
fondu - określenie miękkiego, elastycznego
plié (przysiadu z ugięciem nóg w kolanach) w czasie różnych
pas.
fouetté - termin oznaczający rząd tanecznych
pas przypominających obracającego się bąka. F. na 45
o to
wirtuozerskie obroty na palcach, w czasie obrotu pracująca noga “zamachuje się”
za łydkę nogi oporowej, zgina w kolanie, jej nosek z tyłu przenosi się do
przodu, potem noga silnie wyprostowuje się z równoczesnym opuszczeniem nogi
oporowej w
demi-plié (pół ugięcie). F. stanowi najczęściej kulminację w
różnych formach tańca klasycznego, zwykle w
pas de deux np. w
Jeziorze
łabędzim,
Don Kichocie. Inne formy f. są komplikowane przez zmianą
tempa obrotów, podniesieniem nogi na 90
o, itp.
frappes - ruchy nogi pracującej polegające na
ruchu części nogi od kolana w dół (kolano zgięte, część udowa pozostaje w
bezruchu). F. to oddalanie i przybliżanie noska stopy nogi pracującej do nogi
oporowej w położeniu
sur le cou-de-pied. Początkowo ćwiczy się miarowe
powolne wyprosty i zgięcia kolana, później coraz szybsze. F. w baletach
klasycznych służy jako środek do wyrażenia delikatności, przestrachu, kruchości,
np. w finale
adagia Odetty i Zygfryda w II akcie
Jeziora
łabędziego.
glissade - niewielki skok z V pozycji z ruchem za
wyciągniętym w bok noskiem stopy idącym po podłodze. Za nią idzie podobnie druga
noga do V pozycji (wykonywane płynnie, z przemianą nóg lub bez).
glissé - krok, przy którym nosek stopy ślizga się
po podłodze, z V w IV pozycję. Wykonywane jako wstęp (podejście) do
pirouettes i skoków.
grand - oznacza maksymalny stopień wykonania
pas, np.
grand plié – głęboki przysiad,
grand battement
jeté – wyrzut nogi na maksymalną wysokość, itp.
Grand pas to także
złożona, wieloczęściowa forma taneczna, która narodziła się w epoce romantyzmu,
a szczyt osiągnęła w twórczości choreograficznej M. Petipy. Zbudowana jest
zwykle z:
entreé (ekspozycja),
adagia i
wariacji
zakończonych
codą. Przykłady znajdziemy m.in. w
Bajaderze i
Rajmondzie.
grand fouetté - rozwinięta forma
fouetté,
w której noga pracująca zostaje podniesiona na 90
o. G. f. wykonuje
się
en dehors i
en dedans.
jeté - termin odnoszący się do ruchów
wykonywanych z wyrzutem nogi:
1.
battement tendu j. - wyciągniecie
nogi do przodu, w bok lub tył z wyrzutem na 45
o (
grand b.t.j.
- z wyrzutem nogi na 90
o i wyżej),
2.
jeté - skok z nogi na
nogę. Grupa skoków j. jest bardzo zróżnicowana i szeroko wykorzystywana,
szczególnie do nadania tańcowi heroicznego charakteru, np. bardzo efektowne
grand j.,
j. entrlacé (dosłownie: skok przeplatany),
grand j.
en tournant i in.
koryfej (koryfeusz)/koryfejka - dawniej
dosłownie: przewodnik grupy, dziś – stanowisko w zespole baletowym: jeszcze nie
solista, ale już nie członek
corps de ballet. Zwykle w baletach
klasycznych koryfeje wykonują tańce w mniejszych grupach (przyjaciółki, druhny,
kawalerowie, przyjaciele głównych bohaterów) lub niewielkie partie solowe – w
tańcach charakterystycznych, itp.
lent - termin oznaczający wolne, spowolnione
wykonanie
pas.
paczka - patrz:
tutu.
par terre - określenie wskazujące na to, że ruch
ma być wykonany na podłodze (w odróżnieniu od ruchów wykonywanych w powietrzu),
np.
rond de jambe p.t.
partnerowanie - umiejętność towarzyszenia
tancerce w tańcu, szczególnie w
adagiu i
kodzie. P. składa się z
podtrzymywań i podnoszeń, w których tancerz musi się wykazać zarówno siłą, jak i
zręcznością. Podczas klasycznego
adagia tancerz głównie występuje jako
“podpora” tancerki w piruetach (w trzymaniu górnym z charakterystycznym chwytem
za środkowy palec partnera) lub z podtrzymywaniem w talii obracającej się
partnerki. Trudne klasyczne i współczesne
adagia obfitują ponadto w
ciekawe, niskie i wysokie podnoszenia, a nawet podrzucania tancerki przez
tancerza.
pas - z franc. krok:
1. pojedynczy wyrazisty
ruch wykonywany zgodnie z zasadami tańca klasycznego lub zespół ruchów
składający się na dany krok taneczny, np.
pas de chat,
2. konkretny
taniec w balecie klasycznym, np.
pas de ruban (taniec ze wstążką),
3.
wieloczęściowa forma taneczna w balecie klasycznym, np.
pas de deux i
pas de trois (np. w I akcie
Jeziora łabędziego).
pas d’action - złożona forma taneczno-muzyczna
organicznie związana z rozwojem akcji baletu. W toku rozwoju baletu klasycznego
utrwaliła się forma p.d.a. złożona z
entrée,
adagia solistów z
towarzyszeniem koryfejów i
corps de ballet, kilku wariacji i wspólnej
kody. Pd.a. zatrzymuje w kluczowych momentach tok akcji i wyraża uczucia
bohaterów (a przede wszystkim służy tanecznemu popisowi).
pas de basque - skok z nogi na nogę. Noga
wykonuje najpierw
demi-rond palcami po podłodze, na nią parterowym
skokiem zostaje przeniesiony ciężar ciała, druga noga poprzez I pozycję zostaje
przeniesiona do przodu i nogi zostają połączone w V pozycji.
pas de chat - dosłownie: koci skok, skok
naśladujący delikatny, pełen gracji skok kota. Nogi zgięte w kolanach po kolei
wyrzucane są do tyłu (przodu, w bok), korpus jest zgięty, upozowanie rąk może
być różne.
pas de ciseaux - skok z jednej nogi na drugą,
podczas którego wyciągnięte nogi zostają po kolei wyrzucone do przodu, na moment
łączą się w powietrzu, po czym jedna przez I pozycję ostro przechodzi w
arabeskę.
pas de deux - taniec dwojga tancerzy mający
prezentować ich grację i techniczne mistrzostwo. Tradycyjna forma p.d.d.
uformowała się w epoce romantyzmu w drugiej połowie XIX w. i przetrwała do dziś
w choreografiach np. Perrota i Petipy. Klasyczne p.d.d. składa się z
entrée,
adagia dwojga tancerzy, wariacji czyli solo tancerza,
wariacji tancerki i kody.
pas de poisson - skok ryby, skok z jednej nogi na
drugą z wyrzuceniem nóg do tyłu i charakterystycznym wygięciem korpusu,
upozowaniem rąk i głowy.
pas de trois - jeden z rodzajów baletowego
ansamblu. Taniec trojga tancerzy o kanonicznej strukturze:
entrée,
adagio, wariacja każdego z trojga tancerzy, wspólna koda. P.d.t. zwykle
nie posiada charakteru dramatycznego, np. p.d.t. w I akcie
Jeziora
łabędziego.
pas de trois - jeden z rodzajów baletowego
ansamblu. Taniec trojga tancerzy o kanonicznej strukturze:
entrée,
adagio, wariacja każdego z trojga tancerzy, wspólna koda. P.d.t. zwykle
nie posiada charakteru dramatycznego, np. p.d.t. w I akcie
Jeziora
łabędziego.
pas marché - krok, w którym (w odróżnieniu od
zwykłego kroku) stopa stawiana jest na podłodze z palców, a nie z pięty.
pas de soubresaut - skok z dwu nóg na dwie nogi
rozpoczynany i zakończony w V pozycji. W powietrzu nogi również pozostają w tej
pozycji, a tułów silnie wygina się do tyłu.
passé - droga nogi pracującej podczas wykonywania
pas (przejściu z jednej pozycji w drugą). Noga może przechodzić na poziomie
sur le cou-de-pied, na poziomie kolana oraz na poziomie I pozycji (
par
terre).
pirouette - dawniej termin oznaczający rodzaj
obrotu w tańcu, obecnie używany tylko w stosunku do tańca męskiego. W tańcu
żeńskim wszystkie rodzaje obrotów noszą nazwę
tours.
plié - przysiad na dwóch lub jednej nodze.
Grand p. – przysiad z całkowitym zgięciem nóg w kolanach z oderwaniem
pięt od podłogi,
demi p. – półprzysiad bez odrywania pięt od podłogi.
pointes - (franc. punkt) specjalne obuwie do
tańca na czubkach palców, baletki z usztywnionym noskiem. Ich pojawienie się
było związane z rozwojem baletu włoskiego (wirtuozowskiego i popisowego)
połączonego z reformą kostiumu baletowego na przełomie XVIII i XIX wieku.
Doskonale p. posłużyły przy formowaniu się baletu romantycznego, w którym
eteryczne tancerki-zjawy płynęły na czubkach palców. Pierwsze na p. stanęły
słynne tancerki Taglioni i Istomina. Pointy wytwarza się sklejając wiele warstw
różnej grubości kartonu i materiału, na wierzchu baletki pokrywa satyna. Baletki
mają skórkowe podeszwy, z przodu krótkie sznurowadło i parę wstążek, które
zawiązuje się wokół kostki.
port de bras - prawidłowy ruch i ułożenie rąk
(
arrondi lub
allongee) w różnych tanecznych pozach, z obrotem,
pochyleniem głowy i przegięciem tułowia.
pozycje - balet klasyczny posługuje się w opisie
i nauczaniu od wieków niezmiennymi, utrwalonymi i nazwanymi układami ciała, z
których w połączeniu z krokami (
pas) budowany jest taniec (układ
choreograficzny). Jako podstawowe, swoiste baletowe abc, uznaje się pięć pozycji
rąk i nóg:
- pozycja I – stopy wykręcone na zewnątrz, ustawione w jednej linii, pięty
stykają się, ręce zaokrąglone uniesione lekko z przodu, palce dłoni nie stykają
się,
- pozycja II – stopy rozsunięte, ustawione na jednej linii, ramiona rozłożone,
zachowana symetria ciała,
- pozycja III – jedna stopa ustawiona przed drugą, pięta ustawiona w połowie
długości drugiej stopy, stopy ciasno do siebie przylegają, jedna ręka
odwiedziona w bok, druga jak w poz. I,
- pozycja IV – jedna noga wysunięta do przodu, stopy odsunięte, obie
wykręcone, jedna ręka odwiedziona w bok, druga, uniesiona w górę tworzy łuk,
- pozycja V – stopy ustawione równo jedna przed drugą, ciasno przylegające,
nogi skrzyżowane, obie ręce uniesione do góry tworzą zaokrąglone linie.
preparations - ruchy przygotowujące do wykonania
określonego
pas –
battements, pirouette, skoków itd.
primabalerina - tytuł, przyznawany zwykle przez
dyrektora teatru na znak uznania dla najlepszej tancerki zespołu, gwiazdy (w
Operze Paryskiej
etoile – tytuł noszony zarówno przez tancerki jak i
tancerzy), artystki wyróżniającej się nie tylko błyskotliwą, doskonałą techniką,
ale także wybitna osobowością, sceniczna charyzmą. Z tytułem p. wiążą się zwykle
różne przywileje. Męskim odpowiednikiem p. jest tytuł
pierwszego tancerza
(nie mylić z pierwszym solistą i pierwszą solistką, których w zespole może być
kilkoro).
relevé - podniesienie się tancerza (tancerki) na
pół palce lub palce, może także oznaczać podniesienie wyprostowanej nogi na
wysokość 90
o w różnych kierunkach.
renversé - silne i wyraziste przegięcie tułowia w
pozie przechodzące w
pas de bourrée en tourant, które kończy się
wyprostowaniem tułowia. Istnieją rozmaite rodzaje r. – wykonywane
en
dehors,
en dedans, na palcach, pół palcach, ze skokiem, w obrocie i z
plié.
reverance - kobiecy ukłon z przysiadem –
przejście z nogi na nogę w
demi plié w IV pozycji.
revoltade - skok z przeniesieniem jednej
wyprostowanej nogi za drugą, z obrotem w powietrzu. Wykonywane przez mężczyzn z
jednym lub dwoma obrotami. Skok zaczyna się w ustawieniu przodem do
przeciwległej kulisy, a kończy tyłem do niej, najczęściej w pozycji
arabesque.
rond de jambe - ruch nogą po okręgu
en
dehors i
en dedans. Występują odmiany r. d. j.: noskiem stopy po
podłodze (
par terre), na wysokości 45
o i 90
o,
(
en l’air) oraz z wyrzutem nogi na 90
o (
grand r. d. j.
jeté). Ćwiczenie to wyrabia ruchomość stawu biodrowego.
saut de basque - wysoki skok z nogi na nogę z
ruchem w bok i obrotem (lub dwoma) w powietrzu. Podczas s. d. b. jedna noga
zostaje wyrzucona na wysokość 90
o, druga dotyka noskiem kolana
pierwszej. Lądowanie na nogę wykonującą wyrzut.
sauté -
pas s. lub
temps s.:
1.
skok z dwóch nóg na dwie nogi z zachowaniem początkowej pozycji zarówno w
powietrzu, jak i przy lądowaniu,
2. termin, wskazujący na to, że ruch
powinien być wykonany ze skokiem.
simple - termin wskazujący, że spośród grupy
ruchów (
pas) jednego typu ma być wykonany jego najprostszy wariant, np.
pas de bourree s.,
sissonne s.
sissonne - duża i zróżnicowana grupa skoków z
dwóch nóg na jedną, wykonywanych w miejscu lub z przemieszczeniem się w bok, z
obrotem w powietrzu itd.
soutenu -
pas przygotowawcze, zwykle przed
obrotem lub piruetem, polegające na przesunięciu jednej nogi ruchem ślizgowym w
bok, dostawieniu drugiej do V pozycji, poczym następuje np. wskok (wspięcie się)
na palce.
suivi -
pas de bourree s., nieprzerwane,
miękkie przestępowanie z nogi na nogę wykonywane na palcach stop w V pozycji. W
ten sposób tancerki płynnie przemieszczają się po scenie, jakby płynęły tuż nad
ziemią.
sur le cou-de-pied - położenie wyciągniętej stopy
nogi pracującej na wysokości kostki nogi oporowej (z tyłu lub z przodu tej
nogi).
temps levé - skok w górę na jednej nodze, podczas
gdy druga znajduje się w położeniu
sur le cou-de-pied lub innej pozie,
najczęściej t. l. jest powtarzane kilka razy.
temps lié - grupa ruchów wykonywanych w wolnym
tempie na środku sali, wyrabiająca równowagę i koordynację, przygotowanie do
adagio. Na t. l. składają się z różnego rodzaju
battements
ćwiczonych z pracą rąk, głowy i tułowia (pozy,
port de bras).
terre a terre - taniec zbudowany w oparciu o
ruchy wykonywane na podłodze (
par terre) w odróżnieniu od tańca opartego
na skokach.
tire-bouchon - położenie nogi pracującej
podniesionej na 90
o i zgiętej w kolanie, nosek stopy prawie dotyka
nogi opornej. Wykonywany w tej pozie piruet wydaje się bardziej wirtuozowski,
niż gdy nosek nogi pracującej pozostaje w zwykłym położeniu
passé w
okolicy kolana lub
sur le cou-de-pied.
tombé -
pas tombé, przeniesienie środka
ciężkości z nogi oporowej w
demi-plie na wolną nogę. Druga noga przyjmuje
wówczas ułożenie
sur le cou-de pied lub opiera się noskiem o podłogę.
tour - dosł. obrót, obrót ciała wokół osi
pionowej o 360
o. Wyróżnia się obroty na podłodze (dawniej:
pirouette) i w powietrzu (
tour en l’air). Oba posiadają mnóstwo
odmian w zależności czy wykonywane są
en dehors czy
en dedans,
zaczynają się z II, IV czy V pozycji i w jakiej pozie się kończą. Dzielą się
także na małe i wielkie, z jednej i z dwóch nóg itd.
tour en l’air - wykonywany przede wszystkim przez
mężczyzn, zwykle jako
grand changement de pied czyli skok w miejscu z V
pozycji z lądowaniem także w V, ze zmianą nóg w powietrzu i obrotem lub dwoma.
T. en l. może być zakończony rozmaitymi pozami.
tour lent - wolny obrót na jednej nodze w tzw.
dużych pozach (
arabesque,
attitude)
a la seconde,
croisée,
effacée i
ecartée. Wykonywany jest na całej stopie
lub pół palcach i w
demi-plie. Bywają t. l., w których początkowa poza
przechodzi płynnie w inną w trakcie obrotu.
tutu - baletowa spódniczka wykonana zazwyczaj z
muślinu lub tiulu. Jej pojawienie się w czasach Marii Taglioni było związane z
kolejną reformą kostiumu baletowego oraz wytworzeniem się kanonu baletu
romantycznego, w którym tancerka stojąca na palcach (baletki –
pointes) i
w zwiewnej sukni miała przypominać bezcielesną zjawę. Dalsze skracanie kostiumu
baletowego doprowadziło do powstania króciutkiej sztywno stojącej spódniczki
(zwanej inaczej “paczką”) odsłaniającej całą długość nóg. Paczka ułatwia
wykonywanie wielu ewolucji, piruetów i skoków (włoski balet wirtuozowski) oraz
nadaje sylwetce tancerki charakterystyczny kształt (np. w paczkach występują
zazwyczaj białe łabędzie w
Jeziorze łabędzim, Królewna Aurora w
Śpiącej królewnie, Kitri w popisowym finale
Don Kichota). W
długiej do pół łydki
tutu występuje m.in. tytułowa bohaterka w
Sylfidzie,
Giselle oraz różne baletowe wróżki.
wariacja (pas seul) - popisowy, zwykle w tempie
allegro, krótki taniec solowy tancerki lub tancerza. Wariacje stanowią
część składową klasycznego
pas de deux oraz
grand pas (np. w
Don Kichocie Minkusa), a także innych rozbudowanych form baletowych
(
pas de trois,
grand pas d’action) jak prolog
Śpiącej
królewny – tańce dobrych wróżek. Tancerki popisują się w nich zwykle tańcem
na pointach, kombinacjami piruetów i skokami, panowie kombinacjami skoków i
tour en l’air, itp.
wykręcenie - osiągnięte w wyniku żmudnych ćwiczeń
takie ustawienie i uruchomienie stawów, które pozwala na pełniejsze
wykorzystywanie wszystkich płaszczyzn ruchu kończyn, m.in. dlatego naukę tańca
klasycznego trzeba zaczynać wcześnie, ok. 10-11 roku życia, kiedy kości, stawy,
ścięgna i więzadła są jeszcze elastyczne i podatne na formowanie. Bez
odpowiedniego w. nie jest możliwe osiągnięcie prawidłowych pozycji stóp i
prawidłowe wykonywanie wielu baletowych
pas począwszy od najprostszych
(
plié w I czy II pozycji) po najbardziej skomplikowane.
Tak, wiem, to jesr meeega długie, ale mi się przydaje ;)